سد معبر شهری یا سد شهرداری

نویسنده: محمد علی تمدن
قبل از اینکه بخواهیم نقدی بر سد معبرهای شهری داشته باشیم بایستی بدانیم اصولا چرا و چگونه سد معبر ایجاد می شود. لازمه زندگی شهری نظم وانضباط است و برای اینکه شهری منظم داشته باشیم باید ساختار و زیر بنای شهری برپایه اصول علمی باشد. ما شنیده ایم که مثلا بیش از صد سال پیش درغرب شهرداری ها تشکیلشده و حتی متولی بسیاری از امور فرهنگی و اجتماعی است و آنچه که ماهیت شهرداری درغرب هست با کشورمان تفاوت دارد. اصولا ساختار شهری حتی در شهرهایی که در زمان های اخیر ایجاد شده است گرچه بهتر از شهرهای با قدمت بیشتر هست ولی کاستی های زیادی وجود ئارئ که اجتناب ناپذیر است و حتی همان اشتباهات تکرار شده است. مثلا شنیده ایم قبل از این که شهری و یا شهرکی ایجاد شود باید زمین آماده سازی شود خیابان کشی و از قبل آسفالت شود و تمامی خدمات قبلا ایجاد شده باشد و بعدا ساخت و ساز شود ما که هیچ کجای ایران حتی در پایتخت سراغ نداریم که چنین شده باشد این که ایده خوبی است اما اراده ای برای تحقیق آن نیست حتی اگر اراده ای هم باشد قوانین و آیین نامه کامل نیست و در اجرا مشکل داریم یا اعتبار مالی نداریم یا نمی خواهیم بدرستی اجرا کنیم و از گوشه و کنار کارصرفه جویی های انجام می گیرد که در ظاهر صرفه جویی است ولی درعمل کمتر هزینه کردن، درست کار نکردن وکسب منافع شخصی یک شرکت پیمانکاری و یا شرکت های مقاطعه کاری است ضمنا ما در نظارت ها دقیق نیستم از اجناس درجه پایین استفاده می کنیم و اگر در این وادی بخواهیم صحبت کنیم داستان طولانی شده و مثنوی هفتاد من کاغذ خواهد شد.
منظور از این مقدمات این است که اگر از همان ابتدا در مبلمان شهری هر چیزی سر جای خود باشد و تعریف درستی شده باشد در اجرا هم درست اجرا شود ونظارت هم دقیق باشد فرصتی برای ایجاد زمینه معضلی به نام سد معبر پیش نخواهد آمد. دریک کلام، سد معبر برای چه ایجاد می شود؟ برای این ایجاد می شود که محل عرضه کالا یا خدمات، مناسب نیست یا کوچک است و یا عرضه کننده می خواهد به عنوان تبلیغات ودرمعرض دید قرار دادن محصولش آن را در کف خیابان که محلی عمومی است عرضه کند.
خیلی جالبه که فروشندگان این کار را جز حقوق خود می دانندو اگر کسی به آن ها تذکر دهد بر نمی تابند این رفتار باعثتحمیل هزینه شده وشهردای ها مجبورند تشکیلاتی را به عنوان ((رفع سد معبر)) ایجاد کنند همان طور که رعایت نکردن قوانین توسط مجریان ساخت و ساز باعث تحمیل هزینه به شهرداری ها برای تشکیل پلیس ساختمان شده است. اگرخوب دقت کنیم نبود آموزش کافی باعث ایجاد بیشتر معضلات است.
برای رفع یک مشکل هزینه آموزش کمترین هزینه و بالاترین بازده ی را دارد، چیزی که ما کمتر علاقه ای ممکن است به آن داشته باشیم و تا کنون کمتر به آن توجه کرده باشیم برای همین است که آموزش مسائل شهروندی برای یک زندگی شهری و اجتماعی یک اصل پذیرفته شده است ودیگران به آن عمل کرده اند و موفقیت هایی به دست آوردنده اند اما ما هنوز با تردید به آن نگاه می کنیم و یا هنوز دوران آزمون و خطا را می گذرانیم.
در اجرای هر قانونی، قانون گذار استثنائاتی قائل می شود که همین امر باعث قانون گریزی افراد می شود مثلا هنگامی که شهرداری آئین نامه سد معبر را اجرا می کند و درهمان حال به برخی از شهروندان با گرفتن پول اجازه می دهد که پیاده رو را غصب کنند و بساط میز وصندلی خود را بچینند و عده ای هم در این فضای محصور و مشخص مشغول گفت و شنود و خوردن بستنی یا چای و یا قهوه عصرانه و خوردن صبحانه و شام باشند. این کار اصلا شاید در کشورهای غربی هم پسندیده و هم جا افتاده باشد و فضا هم برایش از پیش تعیین شده باشد درحالی که گرفتن پیاده رو و انتقال ارائه برخی از خدمات از داخل یک مغازه به بیرون مغازه در وهله اول چیزی جز پیاده رو فروشی و یا ایجاد سد معبر مصلحتی قانونی توسط شهرداری را به ذهن متبادر نمی کند. وبرای شهروندان این سوال پیش می آید که از دیدگاه متولیان شهرداری اگر پول برای ایجاد این امر بپردازی کارت قانونی است واگر نپردازی سد معبر است. آن مغازه دار یا فروشنده هم دراین صورت به خود حق می دهد تا از فضای مقابل مغازه استفاده کند و یا دستفروشی درخیابان تا مامور سد معبر به سراغش نیامده، دستفروشی کند و این روال درشهر همین طور ادامه پیدا می کند و اینطور می شود که بلبشوی سد معبر را به راحتی نمی توان در شهرهای بزرگ مخصوصا خیابان های تنگ وباریک نقاط قدیمی شهر جمع و جور کرد حتی اگر مثلا در بازار رضا مشهد بخواهیم تردد داشته باشیم کار مشکل می شود و اگر بخواهند جریمه کنند باید همه بازاریان و مغازه دارانی که بخشی از کالاها و اجناس خود را در خارج از مغازه قرار داده اند جریمه شوند. این کار نه شدنی است ونه آنان رضایت به بردن اجناس به داخل مغازه خود می دهند.
قانون گریزی برای جلب منفعت و دفع ضرر از خود، امری بدیهی است اما اینکه متولیان خود اقداماتی انجام دهند که ایجاد سد معبر باپرداخت پول قانونی شود جای ابهام برای شهروندان دارد که توضیح متولیان امر می تواند گره گشای حل این سوالات برای شهروندان باشد.