سعید خدایگان در مراسم تودیع و معارفه رئیس بنیاد نخبگان خراسان رضوی که در محل دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، اظهار کرد: بنیاد ملی نخبگان بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی و در چارچوب سند بالادستی «نقشه راه»، مأموریت یافته است تا در مسیر شناسایی، حمایت و هدایت نخبگان کشور فعالیت کند. امسال بیستمین سال تأسیس بنیاد است و در این مسیر، تعاریف کلیدی همچون «استعداد برتر» و «نخبه» جایگاه بنیادین دارند. استعداد برتر فردی است که از هوش و توانایی ویژه برخوردار است و نخبه در حقیقت استعداد برتری است که به مرحله تربیت و رشد رسیده و امروز اثرگذاری بارز و عینی در جامعه دارد. بنابراین معیار اصلی نخبگی، میزان اثرگذاری اجتماعی و علمی افراد است؛ چراکه تعریف نخبگی نه به صورت صرفاً نظری، بلکه در بروز عینی و کارآمدی آن تحقق می‌یابد.
وی ادامه داد: بنیاد ملی نخبگان سه مأموریت اساسی را دنبال می‌کند؛ نخست شناسایی، هدایت، توانمندسازی و شبکه‌سازی نخبگان؛ دوم جذب و نگهداشت آنان؛ و سوم الگوسازی نخبگان برای جامعه. با توجه به شرایط کنونی جامعه، مأموریت جذب و نگهداشت نسبت به دیگر وظایف از اولویت بالاتری برخوردار است. بر همین اساس، از ابتدای دوره جدید مدیریت، تمامی طرح‌های اجراشده در بیست سال گذشته مورد بازبینی قرار گرفت. برخی از طرح‌ها کارآمد و موفق بودند، برخی نیازمند بازنگری، برخی دیگر که کنار گذاشته شده بودند اما اثربخشی داشتند دوباره احیا شدند و در مقابل، طرح‌هایی که فاقد کارآمدی لازم بودند کنار گذاشته شدند. ضمن اینکه این بازنگری‌ها بر پایه بررسی‌های کارشناسی، افکارسنجی و پیگیری‌های عینی انجام شد.
قائم مقام رئیس بنیاد ملی نخبگان بیان کرد: اصل مهمی که بنیاد بر آن پای می‌فشارد، انطباق برنامه‌ها با شرایط روز جامعه است. تحولات سریع داخلی و خارجی از جمله رخدادهای سیاسی، اقتصادی و حتی بحران‌های بین‌المللی، می‌تواند مسیر برنامه‌ریزی‌ها را تغییر دهد. از این‌رو بنیاد تلاش دارد با نگاهی منعطف و روزآمد، همواره برنامه‌های خود را متناسب با شرایط جدید تنظیم کند.
خدایگان افزود: یکی از نمونه‌های مهم فعالیت‌های بنیاد، طرح‌های مرتبط با شناسایی و توانمندسازی نخبگان است. در این زمینه، «هرم نخبگی» طراحی شده که از مراحل دانش‌آموزی آغاز و تا قله نخبگی امتداد می‌یابد. در لایه دانش‌آموزی، «طرح شهاب» با همکاری وزارت آموزش و پرورش به صورت سراسری در کل کشور اجرا می‌شود و از طریق ثبت و تحلیل مستمر ویژگی‌های دانش‌آموزان توسط معلمان، استعدادهای آنان در حوزه‌های گوناگون شناسایی می‌شود و در نهایت مشخص می‌شود که فرد در سه ساخت استعداد دارد و می‌توان او را حمایت کرد.
وی با بیان اینکه بیشتر طرح‌ها ماهیت دانشجویی دارد، گفت: در لایه دانشجویی برنامه‌هایی همچون «هسته‌های حل مسئله» و «طرح شهید احمدی روشن» طراحی شده‌اند. هسته‌های حل مسئله به این صورت است که حدود ۲۵۰ هسته حل مسئله در کل کشور تشکیل دادیم که هر استان متناسب با ظرفیت خود دارای سهمیه می‌باشد. این طرح با محوریت اساتید دانشگاه و بر پایه مسائل اولویت‌دار هر استان شکل می‌گیرند و ضمن آموزش دانشجویان در زمینه کار تیمی و مهارت حل مسئله، زمینه تولید محصول و ورود به عرصه‌های فناورانه را فراهم می‌سازند. طرح شهید احمدی روشن نیز با هدف حمایت از دانشجویان ممتاز و رتبه‌های برتر طراحی شده و بیش از آنکه صرفاً بر پرداخت‌های مالی تکیه داشته باشد، به توانمندسازی نرم‌افزاری و مهارت‌های اجتماعی می‌پردازد تا استعدادهای برتر بتوانند در مسیر نخبگی به اثرگذاری بارز برسند.
قائم مقام رئیس بنیاد ملی نخبگان در ادامه گفت: همچنین طرح «شهید وزوایی» با هدف حمایت و توانمندسازی دانشجویان مستعد اجرا می‌شود؛ دانشجویانی که یا رتبه‌های برتر کنکور را کسب کرده‌اند، یا موفق به دریافت مدال‌های طلا، نقره و برنز در المپیادها شده‌اند، و یا در طول دوران تحصیل عملکرد علمی درخشانی دارند، این افراد تحت پوشش این طرح قرار می‌گیرند. در دوره جدید، رویکرد ما از صرف پرداخت‌های مالی فراتر رفته و به سمت توانمندسازی همه‌جانبه این نخبگان در عرصه‌های مختلف هدایت شده است.
خدایگان با اشاره به چالش‌های جذب و نگهداشت نخبگان بیان کرد: در حوزه جذب و نگهداشت نیز بنیاد با چالش‌های مهمی مواجه است. ناترازی شدید میان حقوق و هزینه‌های زندگی در کشور، به‌ویژه در کلان‌شهرها، باعث می‌شود بسیاری از استعدادهای برتر امکان ماندن و فعالیت علمی در کشور را دشوار ببینند. از سوی دیگر، فرصت‌های فراوان در دانشگاه‌های معتبر جهان این ناترازی را برجسته‌تر می‌سازد. بر همین اساس، بنیاد برنامه‌های متنوعی برای جذب و نگهداشت طراحی کرده است.
خدایگان با اشاره به طرح جهت مطرح کرد: از جمله، طرح جذب هیئت علمی که با عنوان طرح جهت دنبال می‌شود و ده سال است که در حال اجراست و طی آن فارغ‌التحصیلان برگزیده داخل و خارج کشور پس از عبور از مراحل سخت‌گیرانه علمی به دانشگاه‌ها معرفی می‌شوند. در ده سال گذشته حدود هزار نفر از این مسیر جذب دانشگاه‌های معتبر کشور شده‌اند که ۳۵ درصد از آنان فارغ‌التحصیل دانشگاه‌های برتر خارج از کشور بوده‌اند. حدود ۱۳۰ نفر از این تعداد جذب دانشگاه صنعت شریف شده‌اند. همچنین در حوزه دستگاه‌های اجرایی نیز چندین فراخوان برای جذب نخبگان برگزار شده و فراخوان چهارم در دست اقدام است.
وی ضمن اشاره به اینکه در زمینه نگهداشت یکی از اساسی‌ترین مشکلات، موضوع مسکن نخبگان است، یادآور شد: بنیاد از مهرماه سال گذشته با دستور معاون اول رئیس‌جمهور کارگروهی مشترک با وزارت راه و شهرسازی، وزارت بهداشت و بانک مرکزی تشکیل داده و تاکنون حدود ۲۸۰۰ واحد یا زمین در استان‌های مختلف برای نخبگان تأمین کرده است. نمونه‌ای از این اقدامات، اختصاص ۲۰۰ واحد مسکونی از سوی دانشگاه فردوسی مشهد برای اعضای هیئت علمی این دانشگاه است که روند ساخت و واگذاری آن در حال پیگیری است.
قائم مقام رئیس بنیاد ملی نخبگان ادامه داد: بنیاد علاوه بر این، به مقوله الگوسازی و تکریم مفاخر علمی نیز توجه ویژه دارد. معرفی استادان برجسته به‌عنوان الگو برای نسل جوان بخشی از این مأموریت است. در همین راستا، طرح «جایزه علامه» احیا شد و از ۲۰ نفر از مفاخر علمی کشور با حضور ریاست‌جمهوری تقدیر شد. همچنین در جهت تقویت ارتباط دانشگاه و صنعت، طرح «همیار صنعت» طراحی شده است تا مسائل صنایع با مشارکت اساتید دانشگاهی حل شود و هزینه‌ها از محل اعتبار مالیاتی صنایع تسویه گردد. با توجه به پتانسیل بالای صنایع استان خراسان رضوی و اساتید این استان انتظار می‌رود در این زمینه قراردادهای خوبی داشته باشیم.
خدایگان با بیان اینکه نکته مهم دیگر، حمایت از اساتید جوان است، گفت: بر این اساس طرح «مرحوم کاظمی آشتیانی» طراحی شده است تا اساتیدی که کمتر از پنج سال از آغاز فعالیت آنان گذشته باشد، در صورت مشارکت در این طرح و برگزیده‌شدن، از حمایت مالی اولیه برای تجهیز آزمایشگاه برخوردار می‌شوند.
قائم مقام رئیس بنیاد ملی نخبگان گفت: این بنیاد با تکیه بر ظرفیت استادان، پژوهشگران و دانشجویان برتر، خود را متعهد می‌داند که نه تنها در حوزه‌های مهندسی بلکه در علوم انسانی و سایر عرصه‌ها نیز بستری برای بروز و شکوفایی استعدادها فراهم آورد. این نهاد با بهره‌گیری از اتاق‌های فکر و مراکز اندیشه‌ورزی نخبگانی، می‌کوشد همسو با شرایط روز جامعه، زمینه حضور و اثرگذاری نخبگان را در مسیر توسعه علمی، فرهنگی و اجتماعی کشور فراهم سازد.