اگر در دوران شوروی شما نگاهی به روزنامه ها و نشریات می انداختید با عکس های زیادی را کیفیت نامطلوب چاپ می دیدید و این تصور بوجود می آمد که گراور سازان برای بالا بردن کیفیت تصویر مجبور به دستکاری در آن شده اند. این در حالی بود که دوربین های ساخت شوروی با برخورداری از لنز های خوب و مکانیزم هرچند ساده می توانستند عکس هایی با دقت و زیبایی نسبتا خوب بگیرند. با توجه به این مطلب ، پایین بودن کیفیت تصاویر برای کسانی که با وضعیت داخلی شوروی چندان آشنا نبودند تبدیل به یک معما می شد و از خود می پرسیدند چرا وضعیت عکس ها چنین است و چرا روتوش تصویر در روزنامه ها با دقت انجام نمی شود. رمز این کار در نکته بسیار باریکی نهفته بود: برای این که دستکاری عکس ها امری عادی جلوه کند تا مشخص نشود اهداف روتوش برخی از عکس ها چه بوده است!!
باید توجه داشت که در آن زمان هنوز رایانه و نرم افزاری به اسم فتوشاپ وجود نداشت و به همین دلیل حذف ها، هرچند ماهرانه انجام می شد اما باز هم تا حدودی قابل تشخیص بود. به همین دلیل بسیاری از عکس ها، بدون دلیل خاصی دستکاری های جزیی می شد تا دلیل دستکاری های هدفدار مشخص نشود.
اما قبل از پرداختن به ماجرای عکس های دستکاری شده در شوروی بد نیست بدانید که در سال ۱۸۶۰ یک عکاس حرفه ای به نام امیل رودنبرگ «روتوش» یا دست بردن در عکس را ابداع کرد. هدف او از این کار ، زیباتر شدن و برطرف کردن عیب های طبیعی صورت و یا اشکال هایی که ضمن عکسبرداری بوجود می آید بود. رودنبرگ در آن موقع تصور نمی کرد که ابداع او بعداً تبدیل به یک اسلحه سیاسی شود.
حدود هفتاد سال پس از ابداع رتوش ، رژیم هایی در اروپا بر روی کار آمدند که از این فن سود بردند استالین در روسیه، هیتلر در آلمان و موسولینی در ایتالیا، البته استالین رکوردار همیشگی سوءاستفاده از این فن است.
همانگونه که همه می دانیم در دوران استالین تسویه های وسیعی در لایه های مختلف جامعه شوروی بوجود آمد. از جمله عده ای از افرادی که روزگاری با او همراه بودند بنا به دلایلی راهشان را جدا کرده و مشمول تسویه شدند. این کار نه فقط به شکل حذف فیزیکی فرد و تبعید و زندانی شدن ظاهر گردید بلکه تصاویر آنها هم در دیگر حق چاپ نیافت و همه جا محو شد حتی در عکس های دسته جمعی. همکاران و همراهان قبلی حذف شدند و برای آن که به کلی از ذهن مردم هم خارج شوند به رتوش کننده های ماهر خود دستور دادند چهره دوستان قدیم و دشمنان جدیدشان را در تصاویر حذف کنند.
در نخستین سال های پیروزی بلشویک ها یعنی در ۱۹۲۰ یک گردهمایی بین المللی کمونیست های جهان در روسیه انجام شد. اعضای شرکت کننده که همگی برجستگان جهان کمونیزم آن زمان بودند در کاخ تاروچسکی در پتروگراد عکسی به یادگاری برداشتند. در دوره استالین، ۲۷ نفر از این عکس محو شدند که از جمله رادک و بوخارین بودند یعنی دو تن از نزدیکترین دوستان لنین و استالین بودند و فقط دو نفر در این تصویر باقی ماندند: لنین و گورکی!
بعضی موارد این حذف چند مرحله داشت. مثلاً تصویری از لنین در دست است که در ۵ مه ۱۹۲۰ برای سربازان عازم لهستان سخنرانی می کند در زمان حکومت استالین در سال ۱۹۲۲ ، تروتسکی از شوروی تبعید و از این عکس هم محو گردید. در سال ۱۹۳۶ شوهر خواهرش کامنف تیر باران شد و عکسش هم محو گردید. عکس دیگری از لنین و گورکی در حال بازی شطرنج وجود دارد. در این عکس که در آوریل ۱۹۰۸ برداشته شده بود چهار نفر دیده می شدند لنین، گورکی ، زینووی سونف پسر خوانده گورکی و ولادیمیر بازارف. در زمان استالین دو نفر آخر از عکس محو شدند.
عکس دیگری از لنین وجود داشت که به همراه گروهی از همفکرانش مثل تروتسکی ، زینونف ، بوخارین از میدان سرخ عبور می کنند این عکس هم به سرنوشت دیگر تصاویر دچار می شود و تمام «دشمنان خلق» محو شدند و فقط لنین باقی می ماند که به تنهایی در حال عبور از میدان سرخ است!
از جمله هنرهای دیگر رتوش کاران شوروی ، پیرتر یا جوان تر کردن آدم ها در موقعیت های ویژه بود. به طور مثال، اینک ثابت شده که کلیه عکس های لنین برای زیباتر نشان دادن چهره اش روتوش گردیده و چهره واقعی او نیستند طبق نظر متخصصین ، عکس های لنین از بزرگ ترین کارهای تقلبی قرن بیستم است.
ژوزف استالین فردی آبله رو بود اما عکس های او هر سال زیباتر می شد اگر در تصویرها چیزی مناسب عظمتش نبود روتوشگر ها دست به کار می شدند . چروک صورت از بین می رفت و کت و شلوارش را اتو می کردند. بند کفش هایش و حتی زیپ شلوارش را بعضی اوقات می بستند!
همین اتفاق با عکس های برژنف افتاد. تصاویری که روزنامه های شوروی از برژنف چاپ می کردند متعلق به سال ها قبل بود و تازه آنها هم با مهارت رتوش شده بود. جالب آن که برژنف علاقه مفرتی به مدال داشت و هر سال به تعداد مدال هایش بابت خدماتش به سوسیالیزم اضافه می شد !! و رتوشگران مجبور بودند هر سال به تصاویر قبلی مدال یا مدال هایی را مونتاژ کنند!
گاه اتفاق های عجیب و غریبی می افتاد. قرار بود عکسی از یک مراسم رسمی در یکی از روزنامه های آن زمان چاپ شود در این عکس، تمام افراد کلاه بر سر داشتند جز آندره گرومیکو وزیر امور خارجه. سردبیر به رتوشگرهای روزنامه دستور داد برای او کلاهی نقاشی کنند و رتوشگر با مهارت کارش را انجام داد. پس از چاپ روزنامه مشخص شد که جناب وزیر امور خارجه دو کلاه دارد یکی برسرش و دیگری در دستش!
در روزنامه ترود ۹ مه ۱۹۸۵ عکس وحشتناکی چاپ شد:
سر بریده گورباچف بر روی میز!
قضیه از این قرار بود که در عکسی که از سخنرانی گورباچف برای چاپ در نشریه برداشته شده بود صورت گورباچف وضوح نداشت قرار شد از دو عکس دیگر وی سرش بریده و از عکس ها جدا کردند یکی از این دو سر مورد پسند واقع شد اما روتوشگر فراموش کرده بود عکس دیگر را بردارد!
در زمینه فضانوردی نیز این سانسورها بارها اتفاق افتاده است. فضانوردی بنا به دلایلی برکنار شد ، استعفا داد و یا کشته شد ، در تصاویر منتشره عکسش حذف می شد!
بطور مثال سه تن از فضانوردان هم گروه با یوری گاگارین، در یک حادثه با پلیس درگیر شدند. هر سه مست بودند و یکی از آنان پلیس را مضروب کرد. پس از آن که مقامات امنیتی دخالت و آنان را از زندان آزاد کردند ، سرگئی کارالیف سرپرست وقت کیهان نوردی شوروی از این فضانورد خواست که برای عذرخواهی با پلیس مضروب ملاقات کند. فضانورد مذکور زیر بار نرفت و در نهایت کارالیف به او دو راه پیشنهاد کرد: عذر خواهی یا اخراج از گروه کیهان نوردان.
فضانورد مقصر زیر بار عذرخواهی نرفت و از گروه استعفا داد. دو همکارش که در جریان شرکت داشتند تهدید کردند که اگر او از جمع فضانوردان اخراج شوند آنان نیز گروه را ترک خواهند کرد. کارالیف دستور اخراج هر سه نفر را صادر نمود. به این ترتیب این سه تن گروه را ترک کردند و چهره های آنان نیز از عکس ها حذف شد!
طبق نظر کارشناسان بسیاری از تصاویر و فیلم های مستند مربوط به انقلاب روسیه از جمله عکس معروف حمله به کاخ زمستانی باز سازی شده و واقعیت ندارد.
انتهای پیام/